เนื่องในวันตับโลก 28 กรกฏาคมที่กำลังจะมาถึง We Are CP ได้มีโอกาสเรียนรู้เกี่ยวกับความสำคัญของตับ อวัยวะที่ใหญ่ที่สุดในร่างกายมนุษย์ กับ น.อ.(พิเศษ)นพ.ชินวัตร์ สุทธิวนา อายุรแพทย์โรคระบบทางเดินอาหารและตับ CP Medical Center
ตับเป็นอวัยวะที่ใหญ่ที่สุดภายในร่างกาย ภายในประกอบด้วยเซลตับ ท่อน้ำดี เส้นเลือดดำ เส้นเลือดแดง เป็นแหล่งสะสมเสบียง เก็บพลังงานเอาไว้ เมื่อทานอาหารเข้าไป พวกกลูโคสที่เกินความต้องการจะถูกเก็บสะสมในรูปไกลโคเจนที่ตับ เมื่อไรที่เราได้อาหารไม่เพียงพอ เหนื่อยมากๆ ตับจะเปลี่ยนไกลโคเจนเป็นกลูโคสออกมา
Check Up ตับรักษาทันท่วงที
นพ.ชินวัตร์ กล่าวว่า “ระยะเริ่มต้นเป็นอาการที่หมออยากเจอคนไข้มาก เพราะว่าเราสามารถรักษาให้หายขาดได้ เพราะฉะนั้นคนไข้ที่มีโอกาสเสี่ยงเป็นมะเร็งตับ คนไข้ที่มีประวัติไวรัสตับอักเสบบี คนไข้ที่เป็นโรคตับแข็ง ไม่ว่าจะระยะไหน จำเป็นต้องได้รับการตรวจคัดกรองมะเร็งตับอย่างน้อยปีละ 1-2 ครั้ง ไม่มีอาการแล้วตรวจคัดกรองเลย เพราะฉะนั้นเราก็จะเจอมะเร็งตับระยะเริ่มต้นได้ แต่ถ้าเกิดเป็นมากแล้ว มาด้วยมีอาการตับไม่ทำงาน เช่น มีการตัวเหลือง ท้องมาน หรือบางทีตับจะโตมาก มีอาการแน่น เสียด ในชายโครงด้านขวานะครับ มีการอืด แน่นท้องหลังทานอาหารบางชนิด พวกไขมันจะแน่น นี่เป็นอาการที่โรคมะเร็งเป็นได้เยอะ”
ตรวจเลือด ปรากฏว่าค่าตับสูง ทางการแพทย์แนะนำให้ทำอย่างไร
เวลาตรวจเช็คสุขภาพทั่วไป เขาจะตรวจ SGOT หรือเรียกว่าค่าเอนไซม์ตับ ถ้าสูง ดูก่อนว่า เป็นมานานหรือยัง ถ้าเป็นเกิน 4-6 เดือน คนไข้คนนี้น่าจะมีตับอักเสบเรื้อรัง ถ้ามันขึ้นมาแค่ครั้งเดียว ตรวจอีกครั้งก็ปกติ อาจจะเป็นตับอักเสบเฉียบพลัน ช่วงนั้นอาจจะไม่สบาย ไปกินยา อาหารอะไรมา เลยขึ้น กังวลว่า 4-6 เดือนแล้ว เจาะตรวจแล้วค่ายังไม่ลง ตายังเหลือง ตับผิดปกติ แสดงว่าเป็นเรื้อรังแล้ว เราต้องหาแล้วว่า คนไข้มีตับอักเสบบี, ซีในตัวหรือไม่ เจาะเลือดตรวจดู เป็นโรคทางกรรมพันธุ์หรือไม่
ไขมันพอกตับถามหา ถ้าไม่คุมอาหาร
คนอ้วนมีพุง บอกได้เลยว่ามีไขมันพอกตับแน่นอน แต่อย่าชะล่าใจคนผอมก็เป็นได้เช่นกัน อาการของโรคหากยังไม่เป็นตับแข็ง ไม่มีอาการหรือมีอาการน้อย ส่วนใหญ่คนไข้ที่เจอจะเป็นโรคเมตาบอลิซึม อ้วนลงพุง คนไข้เป็นเบาหวาน ความดันโลหิตสูง ไขมันในเส้นเลือดสูง อ้วน น้ำหนักเกินเยอะ หากเจาะเลือดตรวจค่าการทำงานของตับ พบว่า ค่าเอนไซม์ตับสูง รู้เลยว่าเป็นไขมันพอกตับ
การรักษาไขมันพอกตับ คือ การลดน้ำหนัก ลด 5-10% ไม่แนะนำให้ใช้ยาลดน้ำหนัก ให้คุมอาหาร งดแป้ง น้ำตาล และออกกำลังกาย ทำไปพร้อมกันทั้งคู่
อย่าปล่อยให้ลามเป็นมะเร็งตับ
การรักษาระยะเริ่มต้น สามารถรักษาได้ด้วยการผ่าตัด หรืออยู่ในตำแหน่งที่สามารถใช้เข็มจี้ความร้อนเผาก้อนมะเร็ง ถ้าสภาพร่างกายคนไข้ไม่พร้อมผ่าตัด หรือมีก้อนค่อนข้างใหญ่มาก จี้ไม่ได้ จะใช้วิธีอุดเส้นเลือด ใส่สายเข้าไปยังเส้นเลือดที่เลี้ยงก้อนมะเร็งตรงนั้น เอกซเรย์เป็นระยะเพื่อเช็คว่าเส้นเลือดที่เลี้ยงก้อนมะเร็งนั้นใช้เจลโฟมเข้าไปอุด พอมะเร็งไม่มีเลือดไปหล่อเลี้ยง มะเร็งก็จะเหี่ยว ถ้าโชคดี มะเร็งก็จะยุบและถูกทำลายไปได้ ถ้าเคสบางเคสไม่สามารถอุดเส้นเลือดได้ มียารักษาเฉพาะเจาะจงสำหรับมะเร็ง ก็ทำให้คุณภาพชีวิตของผู้ป่วยดีขึ้น
ไขข้อสงสัย การล้างพิษตับ
“ล้างพิษตับ” ในทางการแพทย์ไม่มีศัพท์นี้ในการรักษา ถ้าตับมีปัญหา ต้องรักษาที่ต้นเหตุก่อน เช่น เรื่องอาหาร สมมติคนไข้เป็นตับอักเสบเฉียบพลัน หลีกเลี่ยงอาหารมัน ตับแข็งระยะไหน เริ่มต้น ไม่มีข้อห้าม แต่ขอให้เลี่ยงอาหารที่เสี่ยงให้เกิดมะเร็งตับ เช่น ปนเปื้อนกับอัลฟาทอกซิน พริกป่น ถั่นป่น อาหารสุกๆ ดิบๆ แอลกอฮอล์
ตับแข็งระยะมากงดเค็ม กินเค็มยิ่งท้องมาน ขาบวม โปรตีนต้องดูคนไข้เป็นรายบุคคล ถ้ามีอาการของเสียคั่งในสมองมาก เริ่มซึม พูดจาสับสน ต้องลดงดบริโภคโปรตีนน้อยลง หรือโปรตีนชนิดพิเศษ ที่ทำมาจากถั่ว แต่ถ้าเกิดปกติ ของเสียไม่สะสมในสมอง สามารถบริโภคไข่ขาว เพิ่มไข่ขาวในหลอดเลือด
อาการตับวายเป็นอย่างไร
โรคตับวายที่เจอ เกิดจากไวรัสตับอักเสบทั้งหลาย ตอนนี้เจอจากการกินยาพาราเซตามอล บางคนกินเพราะไม่ทราบ กินทีนึง 2 เม็ด ไม่หายก็กินอีก บางคนดื่มแอลกอฮอล์สะสมเข้าไปด้วย มีผลทำลายตับมากขึ้น ตับวายได้ กินปริมาณมากขึ้น กินเป็นขวด เหมือนฆ่าตัวเอง พอเกิดการทำลายตับ ตับไม่ทำงาน เราต้องพยายามรักษาประคับประคองก่อน ถ้ามีการติดเชื้อ ให้ยาฆ่าเชื้อ ให้ไข่ขาว รอดูว่าตับฟื้นมั้ย ถ้ามีข้อบ่งชี้ว่าตับไม่น่าฟื้น ก็จะส่งไปเปลี่ยนถ่ายตับ
พอคนไข้เป็นโรคตับวาย ตับไม่ทำงาน ตาเหลืองตัวเหลือง ของเสียกำจัดไม่ได้ โดยเฉพาะแอมโมเนีย แอมโนเนียจะเข้าไปที่สมอง พอเข้าไปปุ้ป คนไข้ก็จะเริ่มสับสนแล้ว ซึมและเข้าสู่โคม่า แต่เราจะไม่รอถึงขนาดนั้น จะรอดูอาการหลายอย่างประกอบกัน มีตัวแปร ตัวชี้วัดบอกว่า ขณะนี้คนไข้อยู่สภาวะไหน การดำเนินของโรครุนแรงแค่ไหน ต้องส่งไปเข้าคิวเพื่อการปลูกถ่ายตับหรือไม่
ข้อบ่งชี้การปลูกถ่ายตับ
1) ตับวายเฉียบพลัน ที่เราตรวจวิเคราะห์แล้วว่าตับไม่สามารถฟื้นขึ้นมาเองได้
2) คนไข้ที่เป็นตับแข็งระยะสุดท้าย รักษาลำบาก ต้องหาตับเปลี่ยน ต้องไปรอคิวเพื่อรอปลูกถ่ายอวัยวะตับ คนไข้โรคมะเร็งตับบางรายที่ไม่สามารถผ่าตัดได้ เก็บตับบางส่วนที่เหลือไว้ บางคนเป็นตับแข็ง ตัดเอาส่วนที่เป็นมะเร็งออก ตับก็ไม่ทำงานอยู่ดี เลยยกตับทั้งก้อนออกแล้วเอาตับใหม่ใส่เข้าไป ก็ต้องดูว่ามะเร็งตับระยะนั้นกระจายหรือยัง ถ้ากระจายแล้วก็ทำไม่ได้ ไม่มีประโยชน์
การปลูกถ่ายตับ มี 2 วิธี คือ เอาตับจากคนที่เสียชีวิตแล้วบริจาคให้ และเอาจากคนที่มีชีวิตอยู่ ส่วนใหญ่แล้วที่เราทำคือลูกพ่อแม่กัน ถ้าเกิดว่าทั่วไปจะเอาจากคนที่เสียชีวิต ยกออกมาทั้งอันเลย
โควิดมีผลต่อคนไข้ตับมั้ย
กลุ่มคนที่ไม่ได้เป็นตับเรื้อรัง กับคนที่เป็นโรคตับ ในคนที่ติดเชื้อไวรัสโควิดพบว่า มีค่าเอนไซม์ตับสูงขึ้น 40% มีรายงานว่า เกิดตับอักเสบได้ ทำให้เกิดตับวายได้ด้วย แต่ก็มีจากหลายสาเหตุ โควิดทำให้ปอดบวมอยู่แล้ว ทำให้เกิดเรื่องของออกซิเจนในเลือดไม่พอ อวัยวะในร่างกายก็ไม่ทำงาน ทำให้เกิดตับวาย เป็นสาเหตุหนึ่ง
ข้อแนะนำไม่ให้เป็นโรคเกี่ยวกับตับ
• ไวรัสตับอักเสบบี, ซี มีวัคซีนฉีดป้องกันได้ การติดต่อมาจากเลือดส่วนใหญ่ หลีกเลี่ยงการใช้ของร่วมกัน แปรงสีฟัน หรือสักต้องระวัง
• ไขมันพอกตับ สาเหตุหลัก คือ อ้วน ต้องลดน้ำหนักให้ได้ คุมอาหาร แป้ง น้ำตาล พยายามอย่ากินหวานเยอะ ทานผักเยอะๆ และออกกำลังกาย
28 ก.ค. เป็นวันตับโลก ทางองค์การอนามัยโลกต้องการให้ลดการผู้ป่วยไวรัสตับอักเสบบี,ซีทั้งหมด ทาง CP MC จึงมาพูดคุยเน้นเรื่องโรคตับ อยากให้ทุกคนสังเกตตัวเอง ดูและและตรวจสุขภาพตับอย่างสม่ำเสมอ